Sastra Minangkabau: Perbedaan antara revisi

Konten dihapus Konten ditambahkan
Ira Silva (bicara | kontrib)
k -rapikan, std
Andiko (bicara | kontrib)
Tidak ada ringkasan suntingan
Baris 12:
 
[[Kategori:Sastra Minangkabau]]
 
Dendang Kuliner
 
Istilah dendang kuliner di ciptakan oleh Jupardi seorang aktivis di Rantaunet untuk memberikan penamaa genre tulisan bergaya kaba Minangkabau tetapi dengan substansi mencaritakan masakan-masakan spesifik yang ditulis oleh Andiko, SH (Andiko Sutan Mancayo).
 
Pekanbaru-Reportase Hari III : Lapau Nasi Urang Lintau
 
Tapek di angko sabaleh, jam dindiang badantang sakali. Dantang haluih manjantiak talingo, tasintak badan mandanganyo, iko nyo janjian lah tibo. Dilayangkan pandang kalua, tatagak bendi bugih itam. Kusianyo sabana licin, gaek alun mudo talampau, urang bailimu bantuaknyo (berwibawa kalau di pejabat). Di uluakan tangan basupaha, tasabuiklah namo udaranyo “JP”. Oh iko bana apak tu, pandeka di rantaunet, bakucindan jo badebat, sampai ka kuliner inyo gubalo.
 
Ndak lamo sarantang itu, kudo dilacuik mangukua jalan, badarun-darun gas mambalah labuah manuju tampek “pasungkahan”. Duo kali stiur baputa, ampek kali rem badacik, sakali bendi babelok kida, sakali pulo suok mambaleh. Setelah rem tangan di elo, baranti tagak bendi ko, sakilek kusia maloncek. Tatagak oto dilapau urang lintau. Takana maso daulu, katiko naiak Sari Ekpres ka tanah Jao. Satangah hari badan bajalan, panek tubuah dek kelok jalan, oto baranti tantang Gunuang Medan, rumah makan Omega kato urang. Mahariak si supir oto, “ma nan ka makan-makan dulu, ma nan ka sumbayang-sumbayang dulu, oto lai baranti lamo”. Di lua tadanga pulo langkiang suaro urang lapau nasi di toa, “Selamat datang panumpang Sari Expres, silahkan beristirahat-kok kekiri anda wc jo kamar mandi”, baitu kiro-kiro bahaso Indonesia sangkek itu.
 
Sakali ko, bendi bugih indak panuah, sorang kusia jo tamunyo, di bulakang duduak manis, duo urang buah kasiah nan punyo oto. Duo langkah dari kapalo kudo, tatagak lapau semi permanen. Basusun papan pintu lapaunyo. Salangkah dari pintu, basusun meja jo bangku. Balirik saladah plastic pambasuah tangan di tiok mejanyo. Sadapo dari pintu, tagak lamari kaco etalasenyo, babateh mode meja bar, tampek pangunjuang maulua kapalo dan kasinan kami tagak.
 
Alah ditukiakkan pandangan mato, layang malayang pancalia’an. Kok jamba yo ndak sarami ampera, antah apo pulo pa elonyo. Mungkinkah disiko raso bamain, ataukah bumbu-bumbu sileknyo. Dietalase baderet samba standar, mulai dari ikan goriang ka ayam goreang, mulai dari gulai ikan ka gulai limpo. Sabalun pandangan salasai manyapu kapalo jamba, mangecek nan punyo bendi “tolong dihidangkan sajo, kaluakan sagalo nan buruak-buruak”.
 
Mandanga kato mode itu, sakatiko urang lapau manyemba cipia, mode pendekar capeknyo, bapindah sagalo macam isi balango. Samantaro kami, diurak ota mananti jamba tibo. Ndak lamo badan mananti, alah tahidang sagalo jamba. Dibawah, manjadi sandi cipia ikan gulai jo, ikan goring, sandi katigo pucuak ubi jo gulai tunjang. Diateh sandi manonggok, dendeng kariang, bagisia jo cipia talua dadar sataba banta. Dipuncak sagalo jamba, disinan mato jadi tapana. Dek pandai tukang rabab malagukan, dek pandai urang dapua mancari pasangan, sahinggo sacipia tahu jo jariang, alah bakawan kini tempe jo randang.
 
Ndak lamo nasi manunggu, alah tajun jariang jo tahu. Indak lamo jamba miriang, disinan tajun pulo dendeng kariang. Dendeng kariang pinggua kabau, bagulimang jo lado sirah ratak leba. Coklat langkuang dendeang ko, kilek bakilek dimakan minyak. Alun sampai pinggan licin, mahambuah pulo ikan gulai, jatuah tatunggang ka ateh nasi, ka baa lai, nasi kadimakan juo. Ikan sungajo ditangkok dari sungai, alah batahun baranang maso, jaleh bana jajak manih dagiangnyo. Ikan digulai di api ketek, kulik manih bahan baronyo, sahinggo padu bana santan jo kunyik, ikuik manyarato supadeh jo lado. Sakicok sasudah itu, alah indak rila pulo gulai tunjang, manga wak den dibiakan, manonton kawan-kawan dilepoh kusia. Bukannyo dimakan, janjian diri. Karano itu, bakucintang pulo inyo di suduik piriang. Tunjang yo sabana tunjang pilihan, mungkin jo ilimu mangubalo. Liek indak gacahpun tido, lakek bana di ujuang lidah. Kok kuahnyo, indak mambaku minyak santan dimakan angin, indak bagalintin tangan dibueknyo. Iyo sabana saulah kecek urang Bukiktinggi.
 
Tapi yo bana taibo hati pucuak parancih, disingguang indak disapopun tido, baitu bana parasaian, sayua wajib lapau nasi Padang ko. Bakatolah inyo ka urang lapau, kok kaindak dimakan manga den di hidangkan ?. Manjaleklah urang kadai ko, kalau angku indak ado, bukan rumah makan Padang namonyo, karano itu angku di pangguangkan, kami minyaki patang jo pagi. Dek sibuk tangan mangaca jamba, indak sajalan lai jo ota nan kalua, sahinggo nan punyo bendi bugih ko duluan manyarah.
 
Kok minumnyo, iyo bana urang manggaleh ayia, teh angek nyo agiah es, disinan paneh jo dingin batandiang, sato pulo gulo mambuek mampamanihnyo. Dek lamo galeh ndak di kaca, alah barambun jatuah ka meja, pipet tagak ditangahnyo. Dihiruik sahiruik raso ndak lapeh, hinggo disedot sampai satangah galeh, iko pulo nikmatnyo minum ayia ko, teh es kato rang Padang, Te Obeng kato rang batam, esteh manis kato rang jao.
 
Lamo bana ayia ko sampai, alah indak saba dji sam soe dib aka. Manggabubu asok ka parabungan, lantiak-malantiak api rokok. Di isok ka tigo datang angin mambelai, bahambuih baputa dari suduik lapau, angin manalisik ka baliak kerah baju, jatuah manimpo batang tubuah, kipeh angin kato rang Lawang. Sakatiko kantuakpun tibo. Mungkin karano itu nabi bapasan, janlah makan balepoh bana, sebab kakanyangan dakek jo mangantuak, kaduonyo induaknyo maleh. Yo bana maleh tagak dari lapau rang lintau ko.
 
Jikoklah sanak ka Pakanbaru, cubolah bel pak JP dan tanyokan dima lapau rang Lintau ko. Manih jauah, padehpun indak, sabana saukua masakannyo. Jikok di ambo, antahlah jo apo dibaleh jaso pak JP, urangnyo ramah kucindan murah, suko badiskusi jo bacarito, tapi dilua itu sadonyo, makan kito nyo bayia pulo…he..he.. (Tarimo kasih Pak JP, sagan ambo deknyo).
 
Salam
 
Andiko Sutan Mancayo
 
Seri Dendang Kuliner 1 : Gulai Kambiang Jo Kawa Daun Sungai Tarab
 
Jikolah sanak pai balibur, pakansi anak atau hari rayo, pailah ka Batusangka. Batusangka ba Lantai Batu, Parak Jua Labuah Basilang. Di labuah basilang nantun, dimungko Bank BPD putalah stiur ka kida, arah ka Bukiktinggi, ibukota Sumatera Tangah. Salompek duo lompek, nan katigo gas ditakan, limo kilo dari sinan, sanak ka basuo jo nagari ambo, nagari Sungai Tarab-Salapan Batua, ba kapak, ba radai, ba katitiran diujuan tanduak, baitu bana urang imbauan.
 
Jikolah sanak pai kasinan, pailah salasa patang malakik mugarik tibo, kalau indak talakik, mancogoklah rabaa pagi manjalang matoari tagak tali. Dantiang-badantiang bunyi tukang titik, lapak-balapak bunyi tukang martabak. Bagulasau bunyi balai, mandanguang ka talingo, baitu bana raminyo pasa. Tapi bukan itu kaji ka diurai.
 
Masuaklah sanak ka tangah balai, tagak manjago baringin gadang, batahun ba abih maso, samanjak Puti Lenggogeni gadih ketek. Jiko malayang pancalia’an, basusun kadai kayu di pangkanyo, kasinan sanak manuju. Sakatiko di ampia pintu, datang mahambuih baun jamba, mangacau kiro-kiro. Di meja kayu tuo, balirik balango Loyang, batingkek jo talam tuo. Apo tuh ?.
 
Loyang partamo, iyo iko bana pokok galeh, gulai kambiang urang imbuan. Kambiangnyo mudo tangguang, elok ka syaraik anak akikah. Rila bana badan di dabiah, yo baitu bana pajanjian. Tukang dabiah, malin tuo, yo tahu bana ma nan manyangik, lamak ketek diateh kapalo, dibaliak katiak ka ampek kaki, disinan kunci mambantai kambiang. Samantangpun gomok ndak labiah saujuang jarih, disinan latak kunci gulai ka lamak, indak baun kambiang tuo. Jiko lamak ketek indak diangkek, alamaik gulai babaun angik, indak katamakan dek urang alek, walaupun alah batimbo bawang putiah, sarato jo pamasak kambiang. Kok di lapau kayu ko, dek pandai tukang bantai, tingga mambadak se sagalo bumbu jo pamasak, indak babaun saketek tido.
 
Jiko dagiang dipapek ampek, jikonyo batulang manjadi cancang, hati jo limpo makanan rajo. Kok minyak gulainyo, dek karambia, karambia pilihan, tuo indak mudo talampau, tinggi maanjuang manyapo langik. Santan putiah bak susu pagi, dijarang jo baro kayu kopi. Kok pamasaknyo, india jo kaliang nan punyo ramuan, kapandaian jauah dari Hindustan. Balango gadang dari Cino, dibao anak urang Kumango. Disinan manyatu dagiang jo kuah, dadak maandok dibawah minyak, Nampak mambayang urek dagiang. Harum ma hao di ruang lapau. Maimbau singgah dagang lalu.
 
Balango kaduo, yo gulai rabuang. Basabuang angok mancarinyo, jauah tasuruak di pangka batuang, tampek ula gadang mambangun sarang. Basusun ladiang datang, manyonsong batuang poriang, baitu bana pintak ka buliah. Setelah di kubak, rabuang kuniang, kuniang gadiang, makanan alek anak angku Palo. Di didih rabuang tipih-tipih, raso ndak ka pacah dek sendok kayu. Mahandok bana sagalo bumbu. Jikonyo dimakan, manih rabuang manyabuang padeh, manari lidah karanonyo, raso tulang rawan daruaknyo.
 
Diantaro balango Loyang, basusun pulo talam tuo. Timpo ba timpo dendeang kariang, lado ratak pasanganyo. Dek lamo dendeng basususun, jatuah manitiak minyak ka talam, mancuramin kileknyo.
 
Sabalun sanak manyuok nasi, tolong maimbau ka balakang kadai. Ado apo tu ?. Di pangka baringin, ba susun urang manggaleh dadiah. Dadiah, dadiah sanak…?. Antah sia nan mamulai, susu kabau nyo bakukan. Mambaku susu diruang batuang, basaok karisiak pisang rajo. Kok dadiah ka dibaco, putiah bana bak cando awan, yo alam Minangkabau nan mambangun raso. Jiko sanak nio dadiah, racik bawang merah diatehnyo, sabalun dimakan, bialah garam saketek mamainkan raso.
 
Tapi ndak cukuik pantun sairiang, janlah lupo mamasan kawa. Kawa daun dari Padang Laweh, pucuak kopi nan nyo sangai. Bahari daun di asok, tabang mauwok ayianyo, kariang masiak kajadinyo. Disinan santiang tukang sangai, bacarai hijau jo daunnyo, harum kopi gunuang Marapi tingga manjago. Diabuih daun kopi jo ayia Bulakan, pariuak tanah nan manangguangkan. Ndak lamo daun kopi diabuih, jatuah tatunggang ka galeh tampuruang, batuang bapancuang tadahnyo. Dek lamo tampuruang dipakai, alah hitam bibia-bibianyo. Tapi disinan seninyo sanak, harum pucuak kopi sangai diabuih, manganta sanak ka kiro-kiro, dek itu pulo tarambau Cindua Mato.
Kalaulah tabuncah paluah dek balepoh, bakaja-kaja padeh jo angek kawa daun, guluanglah tambakau nomor 9, digaleh urang Payakumbuah. Kok lai santiang mambilai daun, cubolah guluang jo daun nipah, kalam bakatuik pesok jadi juo. Jikok sanak urang baru, tingga dimintak daun anau, indak susah mangguluangnyo.
 
Sakian dulu dendang kuliner ambo.
 
Andiko Sutan Mancayo
 
Seri Dendang Kuliner II : Karupuak Ubi Sungai Tarab
 
Iko dendang Karupuak Ubi, parintang jariah di hari patang. Batahun badan marantau, dek indak mako coiko. Baitu bana parasaian, gadang dek bareh rang ba anduak, coga dek baju palosoran.
 
Kok pintak lai kabuliah, talangkahkan kaki ka kampuang, sabalun mataohari makin sanjo, sabalun bumi mamintak pulang. Yo nan takaninan karupuak ubi, kuah balepoh diatehnyo. Ondeh, jatuah kadalam aia mato, baitu bana paiknyo karinduan.
 
Kok ubi nan ka di kaji, tumbuhan parumpamaan mandeh kanduang. Jiko anak pai marantau, usahlah manjadi kayu gadang, baguluang-guluang badai manimpo, kok iyo lai iman taguah, salamaik badan kasubarang, jiko tarambau dek kileknyo batiah, kandang situmbin janjian diri. Jadilah nak batang ubi, ditanah kareh iduik juo, urek kadimakan urang banyak, pucuaknyo sabana paguno, manjadi panando warung Padang.
 
Kok sanak ka nagari ambo, tanyolah ka urang dima urang mambuek karupuak ubi. Disinan tanago jo raso manyatu, sagalo cinto basitumpu. Baa mangko mode itu sanak. Cukuik tujuah bulan ubi ditanam, tibolah maso dibangkik urang ladang. Barangguik mangkonyo jadi, diputuih kasiah jo bumi Allah. Dek ladiang tajam alang kapalang, buatan tukang titik rang Rambatan, bacarai kulik dari badan. Indak cukuik jo itu sanak, timpo batimpo kaki tibo, bakucatak badan didalam karuang, aia tabek sato pulo.
 
Alah janiah rasonyo badan, tibolah maso api jo baro manjadi rajo. Tigo jam badan diabuih, badendang dorom jo kayu api. Manggulagak aia di tungku, mahao badan diri. Tibolah maso badan ancua, mode hujan datangnyo alu. Alang kapalang hancuanyo tulang. Urang manumbuak bak cando berang.
 
Tibo maso badan digiliang, dilindi istilahnyo. Jo cinto badan di bantang, manunggu cetakan tibo. Cetak bulek buatan tukang pati, bulek bak cando bulan purnamo. Jo ibo-ibo sayang anjok panjamuran mananti.
 
Indak salasai disinan sanak. Katiko badan masiak lakang, badan managang dek matoari nan batantang. Mananti pulo minyak angek, kok angeknyo ngilu-ngilu kuku, raso ka di kaca jo jari ampu. Tapi disinan namo baganti, jikok ketek rang sabuik ubi, kinilah gadang bagala karupuak. Minyaknyo dari karambia santiang, bapiliah rang rando mambueknyo. Elok ka minyak rambuik patang jo pagi.
Mandasia minyak di balango, tabang maraok ka bawah paran. Dek badan bak cando si kuduang dapek cincin, kambang marakah dipalun minyak. Mananti pulo kuah sate, sate ajo dari pariaman.
 
Kuah sate dari Piaman, buatan nak rang Nareh, aia jo lado bagulincam, bacupak tapuang bareh. Ko padehnyo indak talalu, lamak taraso dirangkungan. Tapi lain pulo bakuah saka, titiak manitiak diatehnyo. Manih jo lamak lidah manari, daruak badaruak masuak muncuang. Karupuak kuah urang namokan, sakupang bakuah kacang, sabenggo bakuah lado.
 
Bak lamak marintang ari, makanlah karupuak sambia mairuik kopi. Sanda basanda badan tuo, manggarutu gigi guraman, babilang maso bapaloso.
 
Urang padang marantang banang, dipunta mangko dilipek, dilipek lalu dipatigo, Kok dirantang namuah panjang, elok dipunta nak nyo singkek, singkek sakadar ka paguno.
 
Yo laaaaaaaaaaaa……….oiiiiiiiii……… Ladang Koto, ba Surau Parik’, galilah sumua di Tanjuang Jomba, badan tuo, iduiklah sarik, manga umua taruih batambah……………kamalah badan ka batenggang………la…ooiiiiiiiiiii…. (post power sindrom kawan ko…he..he..).
Sakian dulu sanak, dendang Karupuak Ubi Sungai Tarab ko. Kok marekan nan tasampaikan, tolonglah disutokan. Iko carito parintang-rintang ari.
 
Salam
 
Andiko Sutan Mancayo
 
Seri Dendang Kuliner III : Katupek Pitalah
 
Marintang-rintang hari, malakik Garudo tibo. Raso ma hampia badan ka Batam, sakali lompek ka pintu rumah. Di kambang lapiak pandan lusuah, di suduik executive lounge ko. Disentak rabab tampuruang, paragiahan tukang tuo, gesek digesek tali rabab, malangkiang geso ka pintu sarugo.
 
Samtangpun basusun Coca Cola jo Pepsi, tagak manjangua sagalo juice, masin pambuek kopi disuoknyo. Basusunlah bana jamba nan ado, sagalo macam, raso ka mungkin, aia diminum saraso sakam, nasi dimakan saraso baro, hanyuik badan dek pangana.
Nan takana nagari Pitalah, baliku tajun jalan kasinan. Kok Pitalah ba Kubu Karambia, Tanjuang Barulak jo Batu Taba, kasinan kudo diarahkan. Sanang hati indak takiro, lompek malompek di tangah jalan, bairama rantak kudo, batingkah bunyi gantonyo. Kok kudonyo katurunan si Gumarang, pamenan Dang Tuangku jo Cindua Mato.
 
Katupek Pitalah…., iko dendang nan ka dibaco. Katupek basagi ampek, basiku kampek suduiknyo. Bareh nan dari padi si sayang, padi abuan pangulu pucuak. Putiah nan alang mangupalang, hiasan rangkiang si Tinjau Lauik. Putiah basarang katupek, sarang di anyam kambang nagari. Rila pucuak ndak kajadi daun, asa lai sato manambah raso.
 
Katupek bakawan gulai cubadak, cubadak sati dari bukik tampuo, basarang naniang dipangkanyo. Kok gatahnyo alang kapalang, mode hujan darah mancucua, bak cando rando ditingga laki. Cubadak dikinca jo sakalian pamasak, tandaiang batandiang lingkueh jo lado, mamadeh santan pilihan, datang kunik manguniangkannyo. Ko harumnyo alang kapalang, di bao angin kapalang, maurak puaso hari partamo. Kok balangonyo, Balango tanah dari Galo Gandang, hitam bakilek dimakan api. Disinan santiangnyo hitam arang, manta raso sampai ka hati.
 
Dibalah katupek diserakkan, tajun manimpo gulai cubadak. Bukannyo hanyo katupek nan mangundang, tapi harumnyo nan manggilo. Sasendok katupek dimakan, tahujam lamak ka jantuang raso. Di cubo sendok kaduo, minyak malepoh tapi bibia, kiro-kiro disendok katigo, disinan kasiah sarik diungkai, bak cando anak kabau arek manyusu, indak baranti sendok jo gurapu.
 
Di baco lai kaji satonggak, dek Garudo ka datang maraok. Ikolah pasan untuak dunsanak, nagari Pitalah sabana harok. Datanglah…datanglah…kami nanti jo balai rami, kureta api mambalah ditangahnyo. Langkiang-malangkiang bunyi pupuiknyo, danguih mandanguih kapalo kudo, parasaian urang rantai nan nyo kabakan.
 
Sakian sanak, imbauan ka tibo, malangkah pulo kaki ka janjang kapa. Ikolah untuang urang manggaleh babelok, dima pasa lapak dibukak, digeso rabab tampuruang tuo. Kok lai ibo urang nan lalu, tacampak juo kapiang benggo.
 
Salam
Andiko Sutan Mancayo
 
Seri Dendang Kuliner IV : Rakik Maco
 
Cancang lobak gulai sinangi, dibuek anak rang padang
Lauik sabak karang manangih, riak bacarai jo galombang
 
 
Baitu bana sanak, kapandaian tukang pikek, tarambau badan dek cahayo telong, disentak tali ujuang payang, takuruang badan di dalam pukek. Tapi bialah sanak, sungguahpun badan banamo maco, urang sisiahan di tapi pantai, anggan anak bagan mambao pulang. Tapi disinan badan mangko paguno, ditangan One manjadi rakik, rakik maco rang imbauan.
 
Kok rakik maco nan kadisabuik, disinan batamu rantau jo lawitan, lawik sati rantau batuah, ujian anak-anak rajo. Kok ndak mode itu, indak kamanjadi si rakik maco, ka abih badan paumpan ikan, pamenan sianak payang. Apolah janjian maco jo bareh, baserai kasiak tanah malako, tanamlah padi jan bingkuang, bacarai iduik indak mangapo, asa jan mati salah sorang. Baitu bana rakik maco mangko jadi.
 
Kok maconyo, camin taruih cahayo matohari, kilek bakilek ditimpo paneh, gapuak indak, kuruih nan lai, sakali lipek masuak muluik. Batahun maranangi lauik, samba manyemba galombang tibo, namun nan dagiang, indak sato masin, baitu bana taguah pandirian.
 
Kok tapuangnyo, tapuang bareh elok ka badak, di tumbuak Puti Cinto Dunie. Bareh lamak, paragiahan bako, makonyo sato manambah dagiang. Tumbuak aluih tampian samparono, kamanjadi sariak sajo si saringan. Kunik datang mambao rono, tapak leman diracik ka manjadi kawan. Lado datang maagiah raso.
 
Aia diambiak dari lubuak larangan, tampek baniek urang nan singgah. Disinan satinyo aia, manyatu tapuang jo bumbu, manyeba garam saujuang kuku. Kok cetakannyo, cetakan dari timbago, dibaliak bukik asanyo. Dampiang badampiang jo ameh, badunsanak jauah jo perak, dek itu mangko angku putiah manjajak Salido.
 
Salasai sandi dicetak, iyo nan dari zat pilihan, disinan badan dirabahkan, susun basusun manyaok cetak. Sakatiko badan tajun, kabalango angek manggalagak, sandi manguniang mangabek diri. Tapi yo baitu bana pandirian sanak, nan badan tetap baraso maco, karupuak tetap babaun kunik, dek minyak iyo minyak santiang, bakapa urang labuahkan.
 
Katiko badan banamo rakik maco, manjadi oleh-oleh ka urang rantau. Raso nan indak barubah, badan nan tatap rapuah-rapuah cayah. Jikoklah dimakan, nan maco datang jo raso maco, datang manyambuik raso rakik. Tapi alah basatu kini maco jo rakik, manari-nari di kiro-kiro, ibolah lidah malapeh pai, tapi rangkungan indaklah saba. Ganti baganti jari mambinjek, badaruak-daruak dimakan gigi, tundo batundo jo aia kopi. Maleh patang hari.
 
Dek lamak rakik maco, raso kamanyumpah ka matohari, mangalah hari alah sanjo, lutuik lah guyah gigilah tangga, banyuyuik jadinyo si rakik maco.
 
Seri Dendang Kuliner V : Lapau Nasi Duo Putri Padang Hutan
 
Nagari Batam ba jambatan Barelang
Sekupang baru ka Jodoh
Dimalah kasiah indak ka tabang
Kayu bacupang malah kironyo
 
Batam malakik sanjo, diurak langkah ma abih hari ka pantai Nongsa. Niak tatanam ka ma hunting foto, itu istilah kerennyo. Di racak kudo basi, dituruik jalan baliku, salo-manyalo bakau jo kayu, suok kida labuang taganang. Tibo di Nongsa, lensa dicigok, tampak sakali pulau putri, bacemara jarum tapinyo. Ndak lamo Kodak marekam, langik bana nan managah, turun sakatiko rintiak hujan, rinai pambasuah luko nan kecek Zalmon. Salayok diputa sikudo basi, balari-lari anjiang mangukua jalan, nan hujan makin labek juo. Dek ilimu alang manuntuik, basah juo badan dek ayia turun, ciek kaji indak diagiah guru, iyo balari di salo hujan. Akhianyo baranti di lapau nasi urang kito.
 
Nagari Batam urang imbauan,
Hang Nadim palabuhannyo
Lakek bana baju di badan
Dek hujan sabana mancoro.
 
Jikok sanak tibo di Batam, sa paimbauan dari bandara arah ka kota, disuok jalan, tagaklah lapau urang minang nan banamo “Duo Putri Padang Hutan”. Jikok dipandang dari muko labuah, palang ketek panandonyo, nan rumah makan, yo bana dipalun paka kayu, bak cando rimbo bantuaknyo. Kasinan kaki dilangkahkan.
 
Dek jauh etalase dari pintu, indak talakik mancigok samba. Pai manuju sakali ka meja, manunggu palayan ma anta jamba. Sakatiko do’a dilapeh, batamulah juo jo samba buruak, racun karinduan ka ranah bundo.
 
Samantangpun baitu, dek agak lamo jamba tibo, tatumbuak pandangan ka pangka cubadak, antah cubadak kota atau cubadak rimbo. Mode kilek da JP tabayang, rasah mananti ukatu mambuek Cimbaba. Di timang-timang putiak cubadak, raso ka dikulek sakali tibo. Datang ajo Suryadi mambisiakkan, ba urusan jo Dr. Suhaimi malah beko.
 
Cimbaba Cimbaboa dari cubadak rimbo
Elok dimakan katiko paneh
Kalek, asam, padeh mamainkan raso
Pambuka salero katiko damam paneh
 
Kok di kampuang ambo, cimbaboa urang imbauan, putiak cubadak nan dilepoh. Alun sampai badan manjadi cubadak, induak gulai pananti marakpulai, disinan tampuak urang patahkan, ramuak badan di ateh batu, bagulimang asam jo lado. Tapi bialah, itu arati pengorbanan, maungkai pinjaro salero badan nan rangkik, pamintaan bini nan mangidam, pasuruah anak manjalang lahia. Kok rasonyo, kalek indak mamaikkan, dek pandai garam mambilai raso, datang padeh bagulimang asam, disinan badan manjadi lupo, mambuek mancoro sabalun wakatu tibo, mangadu ka angku dotor malah akhianyo.
 
Eeeeeeiiiiiiiiiiiiiieeeee, di indang saindang lai, labiah pa indang ampo padi, diulang saulang lai, panyambuang kaba nan tingga. Iko kaba Lapau Nasi Duo Putri Padang Hutan.
 
Katiko jambalah tibo, baraliah paratian ka baragam jamba. Dek pandai mualim lapau, basusun cipia, maurak salero. Urang padang marantang banang, dipunta mangko dilipek, dilipek lalu dipatigo, Kok dirantang namuah panjang, elok dipunta nak nyo singkek, singkek sakadar ka paguno. Sabendi jo pantun nan lapeh, kaba hanyo sakedar nan katuju.
 
Dilua samba standar lapau nasi urang Padang, basusun goreang jariang lado mudo, batingkah patai panggang, manyarato sigulai talua, ikuik tacelak teri jo pario. Itu jamba nan ka didendangkan, untuang lai masuak di kiro-kiro. Sakatiko nasi angek tibo, uok mandaki ka puncak iduang, bareh solok malah kironyo. Harum alang mangupalang, manyeso si salero.
 
Padi ditanam urang cupak,
di jamua urang Limau Lunggo,
bukan hanyo nasi nan manyipak,
mancailak jariang nan mintak sato.
 
Kok jariangnyo jariang rancak, pakiriman mintuo. Kok indak talakik jariang di kalio, batimpo batu lai ka jadi, karupuak jariang malah jadinyo. Itu bana sanak…Jariang bakawan lado mudo, lado batanam basungajo. Alun salasai jariang dimakan, datang patai panggang manimpo. Dibinjek isinyo ciek-ciek, diungguak silado mudo, tibo dinasi manjadi paramato. Kok rasonyo, antahlah apo kadikatokan, bialah lidah nan ka manjadi sasi.
 
Sabalun nasi tambuah kaduo, baru takana manyigi sigulai talua. Talua bulek indak basandiang, samparono bana urang ma abuih. Alah panek kunik manguniangkan gulai, namun ditalua rono mambayang sajo. Nan gulai indak baminyak bana, mungkin jauah dari pangka karambia. Tapi disinan bumbu pambedo, ma agiah jalan randang jo kalio.
 
Dek nasi alah tambuah kaduo, dikudok pario nan jo bada. Yo lain bana nan taraso kambeh bakawan jo si bada teri. Baalah paik malayang dimakan garam, guriah datang manantang raso. Teri jo pario di goriang salayang, saujuang boto minyak bacoro, disinan harum mako ma hao. Alah salasai jamba dicubo, nan hujan indak juo baranti. Dimintak kopi paik sacangkia kaco, ka kawan Dji Sam Soe di makan api.
 
Pinyangek di ujuang rantiang, mamakan pucuak malah dalu-dalu, pinggang panek kapalo pusiang, elok baranti malah daulu.
 
 
Salam
 
Andiko Sutan Mancayo
 
Dendang Kuliner : Melestarikan Resep Makanan Khas sambil Mempertahankan Seni Bertutur Ranah Minangkabau
 
Catt : beberapa kalimat terinspirasi dan dikutip dari kaba Sutan Pangaduan.
 
 
Seri Dendang Kuliner VI : Gulai Jangek jo Bungo Juha Balimbiang
 
Pisang si kalek-kalek hutan
Pisang timbatu nan bagatah
Koto Piliang inyo bukan
Bodi Caniago inyo antah
 
Padiah tasansam pagi nangko, mananti Garudo maraok ka landasan. Dipandang-pandang sajo deretan kapa, malintang-lintang di parantian. Kamalah pangana manguok pagi nangko, yo ka Balimbiang sanak, ka sinan jajak ditikam, takana ranah bako. Itulah nagari Balimbiang, batang bangkaweh nan mambalahnyo, lareh nan panjang manjadi pilihan, ka nagari tuo sangketo di bao.
 
Bagamuruah batang bangkaweh
Ditundo hujan dari hulu
Rusuah datang manjadi uweh-uweh
Takana maso jo niniak dahulu
 
Dawi namo niniak ambo,
manggaleh gulai ka pakan-pakan,
kasiahnyo bukan si padi ampo,
tapi sungguah dalam mancukam.
 
Kalaulah sanak pernah ka pasa Batusangka, toko batingkek di imbauan urang. Toko tuo ba abih maso, ba tujuan urang ka sinan. Hari Kamih hari pasanyo, banyaklah urang manggaleh lamang, manggaleh gulai jangek jo bungo kayu juha. Itu dendang nan ka di baco.
 
Gulai jangek, gulai jangek jawi tabungan, dilapeh angok mangkonyo tangga. Disinan bacarai kasiah jo urang gubalo, jatuah manitiak aia mato, jawi kasayangan dijua bapak, mati di dabiah si tukang bantai. Sakatiko angok tabang, mode manari pisau si rauik manangga kulik, jangek bacarai jo badan diri. Katiko jangek tangga, alah manunggu si matohari, masiak tagang kajadinyo. Itulah nan jadi pokok galeh niniak ambo.
 
Jangek bajapuik ka pasa Ombilan
Kadai banamo si kumbang jati
Jangek di katam manjadi licin
Baru disinan unggunan mananti
 
Sahari jangek di kuduang, dibaka manghitam di unggunan, ndak lamo arang dikikih, barulah di anok di parandaman, disinan jangek manguniang, jajak nyalo si lidah api. Cukuik hari ka tigo, disinan kancah alah di tungku, dijarang sagalo pamasak jo lado, cukuik sarato jo santan pilihan. Antahlah bara karambia nan hilang, asa gulai indak manjadi jalang.
Bialah den tanam mumbang
Mumbang kok lai ka jadi kalapo
Bialah den tanam kasiah jo sayang
Sayang kok lai ka manjadi cinto
 
Jo kasiah niniak kadapua, sajak sanjo ka tangah malam. Bia nak dalam raso dalam mancugam, disinan gulai jangeknyo manjadi kaninan. Dek di balango tanah gulai di kincah, disinan santan jo bumbu manjadi padu. Kok jangeknyo, jangeknyo layuah-layuah tagang, taba saukua cukuik pangganja gigi, lidah sato mamalunnyo. Dek gulai yo sabana santiang, batahun urang mambali, manjadi karinduan patang jo pagi.
 
Sa iriang jo gulai jangek, disinan bungo juha sato di gulai. Antahlah apo namo latinnyo, kayu juha urang imbauan, tumbuah tinggi elok ka sarang alang, tampek manyuruakkan di buluah parindu. Kayunyo kareh elok di takiak, bahan ramuan rumah gadang tuo. Kok bungonyo, bungonyo kuniang ketek-ketek, dikarang tampuak mangkonyo ndak baserai.
 
Katiko juha alah digulai, paik manjala di ujuang lidah, paik dan babedo jo paik kambeh, ampia badakek jo paik bungo sirangak. Tapi usah maludah dek paiknyo, paik ka paubek si damam kuro. Lamak batimpo santan jo pamasak. Banyak urang nan manjadi suko.
 
Gulai jangek jo bungo juha
Di gulai nak urang Balimbiang
Lado pagi tabali maha
Galak baserai si urang sumbiang
 
Sakian dulu sanak dendang gulai jangek jo gulai bungo juha, kapa alah maraok, diansua masuak ka ruang tunggu.
 
Salam
 
 
Andiko Sutan Mancayo
 
Dendang Kuliner : Melestarikan Resep Makanan Khas sambil Mempertahankan Seni Bertutur Ranah Minangkabau
 
 
 
Seri Dendang Kuliner VII : Baluik Kariang Baka
 
Malam mandaki langik Jakarta, ditanah Jao badan takapa. Hangek udaro raso mahao, raso matoari jalang mandaki, marangkak hangek ka pangka kuduak, raso di tangah sawah Tanjuang Barulak.
 
Tanjuang Barulak mangkonyo Padang Gantiang
Baliku jalan kelok galoga
Nasi lamak mangkonyo sendok badantiang
Kalalu badan dek padeh samba
 
Baitu bana sanak dendang ka dibaco, baluik kariang baka ba sambalado, nasi angek uok taruang, lado ba abuih ka kawannyo. Baa bana barih nyo baluik, bakalang tanah mangkonyo iduik. Dek berkat bumi Allah, paguno badan ka urang nagari. Tapi disinan mulo darito, jo caciang urang umpan, basi bakaik didalamnyo. Lain pulo si tukang lukah, pinjaro saga nannyo buek. Tarambau badan dek manih umpan, takuruang malah kasudahannyo. Indak salasai disinan sanak.
 
Dek taguah paga diri, mangguliciak sajo si mato pisau, pisau nan dari basi kursani, bajanji arek mangkonyo jadi. Tapi dek cadiak panggaleh ikan, jo sambilu badan nyo sonsong, barangkek nyao dari badan, panuah sudah sagalo janjian. Sakatiko badan diatua, digantuang badan bamandi cahayo, masiak ditimpo si mato hari.
 
Dek gadang indak ba piaro, kasiah tuhan sajo nan manjago. Tabao manih pati bumi, badan coklat cacat tido. Katiko badan dib aka, ka manjadi saraik sajo sigulambai, dek fitrah api mambaka. Baun bak cando pakasiah, mamanggia mode talang parindu.
 
Apo lai mancaliak gulimang lado ba uok, buah kasiah si batu lado. Tumbuak raso ka indak, gaca nan bukan dek banyak aia, iyo lado-lado rancak, lado katampang tahun dimungko. Jo itu dunie di sonsong, jo itu pulo gadai di japuik, lado nan bukan sumbarangan, bapiliah mangkonyo jadi.
 
Bapancuang palapah pisang rajo, disinan nasi tahampa. Uok manggabubu ka parabungan, mangguguah salero urang nan sakik. Bakaja angek jo padeh, raso ka baranti mamakan lado, tapi itulah tobat si sambalado, kini manyasa, bisuak kaninan tibo.
 
Manjalang suok katigo, dipiuah taruang abuih diteh nasi, dilepoh silado mudo, datang manimpo si baluik baka. Bia cukuik raso mambunuah, janlah lupo si jariang panggang, bia nak barubek badan nan seso.
 
Sapuluik dari Pincuran Puti
Barandam kuah karambia mudo
Muluik baraso dibaka api
Disinan tuah si Sambalado
 
Jikok padeh raso ka mambunuah, daruak baluik raso ka mambaok lalu, iruiklah the angek agak sagaleh, angek indak ka mambuek laleh. Padamlah padeh bak cando lampu, lamak tadorong ka karangkungan. Disinan badan disanda ka tiang talaok, mananti angin siang nan maraok. Di patiak pulo Gudang garam merah, rokok dukun dari tanah jao. Mato baraso kantuak tangguang, lalok ayam mananti sanjo.
 
 
Tanjuang Barulak jalan mandaki
Jalan taruih ka pondok mamak
Disuduik tapancang bandera tuo
 
Jantuang rarak hati manangih
Badan kuruih angoklah sasak
Nan baluik panggang takana juo
 
Salam
 
Andiko Sutan Mancayo
 
Seri Dendang Kuliner VIII : Gulai Anak Hiu Aia Bangih
 
Jakarta, 10 Januari 2010
 
Aia Bangih sanak, Balingkuang Taluak
Pulau Panjang di Barandonyo
Manangih anak sadang di paluak
Mananti pulang Ayah tacinto
 
Dilacuik kudo, sakatiko marantak, ka ranah urang kayo Bungo Tanjuang. Rang Kayo Bungo Tanjuang, katurunan bukan urang sumbarangan, darah manitiak dari Indopuro, nagari urang barajo-rajo. Aia Bangih bakapuang bukik, bukik lalang duduak baselo, bagarih pantai ombak badabua, balingkuang rimbo nan ndak ba acek. Kasinan pandangan dilayangkan, tampek batu dipancuang rajo. Iyo gulai anak hiu nan kaninan.
 
Parau ba layia hitam
Sasek bairiang kapa Cino
Anak hiu nan ka dimakan
Basilek jariang jo bapaknyo
 
Baitu sanak, dek tacinto anak hiu, lauik mandidiah nan kadihadang, basilek nangkodo jo induaknyo. Batikamkan tinggam ikan pari, racun nan indak tahampunkan, bakaja angok ka jantuang, disinan bacarai badan jo dunie. Apolah ka tenggang si anak hiu, badan nan sadang asiak-asiak bamain, jariang malayang disangko salendang, disinan badan indak ka pulang.
 
Aia bangih ba pasa limo
Pasa satu palabuhannyo
Manih badan bak gulo
Santan cukuik manyarato
 
Sakatiko anak hiu dikuduang, badan nan indak gadang bana, sakacak bak langan, elok basusun di balango tanah. Alah di jarang pati karambia, basilek baun jo si supadeh. Lingkueh manyarato jo daun limau, datang manimpo silado kutu. Malakik angek tibo, sagalagak kato urang dapua, datang pulo si kaduduak, manyarato si bungo kincuang. Layok-layok api di tungku, tampek kayu silang-basilang. Disinan api mangkonyo iduik, maruntuah bateh raso, tampek salero diuruik.
 
Jikolah untuang lai elok datang pulo si asam Durian, putiah dagiang bagarami, bahabih malam badan baparam. Durian nan dari saedaran Kumpulan, batandiang jo cigak mangko ado. Durian yo durian sati, bapanunggu si inyiak baling, gajah sato manggumamnyo.
 
Kok raso kadibaco, dek harum sajo badan barubek, apoloh basarato si nasi angek, mode timbo suok naiak. Manih lauak bakinca padeh, tatolong pulo dek si asam durian. Badaruak masam si bungo kincuang, rono nan indak tagantikan. Dek santiang dagiah hiu, balari raso jo asam durian, manggaliek lidah diguluang padeh, silek nan dikirim dek si lado kutu.
 
Talaok bakabuang Kayu marantih
Bungo baserai di paran pintu.
Jikok bakunjuang ka Aia Bangih
Janlah lupo jo Gulai si Ikan Hiu
 
 
Salam
 
Andiko Sutan Mancayo
Dendang Kuliner : Melestarikan Resep Makanan Khas sambil Mempertahankan Seni Bertutur Ranah Minangkabau