Sultanah Siti Aisyah


Dewa Masmawa Sultanah Siti Aisyah atau Datu Bini atau Karaëng Bontowa 02 atau I Sugiratu Karaeng Bontoparang (binti almarhum Amas Madina Sultan Muharam Harun Al Rasyid I) adalah Sultanah atau Sultan Sumbawa ke-7 yang bertahta tahun 17591762.[1][2][3][4]

Dari pernikahan I Sugi-[ratu] Karaeng Bontoparang dengan Sultan Muhammad Kaharuddin I tidak diperoleh keturunan sehingga ketika Sultan Muhammad Kaharuddin I mangkat pada tahun 1758, permufakatan adat menetapkan I Sugiratu Karaeng Bontoparang sebagai Sultanah Sumbawa bergelar Dewa Masmawa Sultanah Siti Aisyah.[5] Sultanah Siti Aisyah hanya menduduki tahta Kesultanan Sumbawa lebih kurang dua tahun, pada tahun 1761 atas keputusan adat sang Sultanah diturunkan dari tahta karena terlampau sering berseteru dengan para Menteri dan Pejabat Kesultanan.[6][7][8][9][10][11][12][13][14][15]

Catatan Kerajaan Bima Bo' Sangaji Kai Naskah No. 34 sunting

Turunan Raja-Raja di Sumbawa

Bahwa ini peringatan turun-temurun bangsa raja yang empunya kerajaan Sumbawa, itulah raja yang bernama Raja Maja Paruwa yang memperanakkan dua orang perempuan, yaitu seorang yang diperistrikan oleh Raja Banjar, maka beranak seorang laki-laki, itulah menjadi Raja Taliwang yang hilang di Tallo'. Kemudian berapa lama antaranya maka matilah istrinya Raja Banjar itu anak Raja Maja Paruwa, maka takdir Allah taala maka diperistrikan pula adik istrinya anak Raja Maja Paruwa, maka diperanakkan lagi seorang laki-laki, itulah yang dinamai Datu Loka menjadi Raja Sumbawa, itulah yang pergi di Mengkasar memperistrikan anak Raja Tallo' Taminar Lampana, yaitu cucunya oleh Yang Dipertuan Kita Mantau Uma Jati ialah Sirajudin, memperanakkan empat orang, seorang bernama Balasawo, dan seorang lagi Raja Sumbawa yang hilang di Bali, dan seorang perempuan bernama [Datu] Tengah, dan seorang lagi bernama Datu Jereweh.

Adapun yang bernama Balasawo itu tiada beranak, dan Raja Sumbawa yang hilang di Bali beranak seorang perempuan bernama Datu Bini. Maka Datu Bini diperistrikan oleh Raja Mengkasar bernama Karaeng Bonto Langkasa, maka beranak seorang perempuan bernama Siti Hadijah, itulah diperistrikan oleh Datu Pengantin anak Raja Taliwang dengan Raja Banjar. Maka ialah beranak seorang laki-laki, itulah Raja Sumbawa yang besar badannya. Maka Raja Sumbawa yang besar badannya itu diperanakkan lagi seorang laki-laki bernama Lalu Muhammad, menjadi Raja Sumbawa sekarang ini adanya.

Seperkara lagi Datu Jereweh saudaranya oleh yang hilang di Bali, maka beranak seorang laki-laki bernama Datu Susun, itulah menjadi raja yang memperistrikan anak raja yang hilang di Bali bernama Datu Bini itu akan tetapi tiada beranak. Dan lagi seperti saudaranya bernama Datu Tengah, itulah yang beranak empat orang, pertama-tama Tuan Kita Manuru Daha, dan kedua Tuan Kita bernama Abdullah yang hilang di Bali, ketiga perempuan Paduka Tallo', dan keempat laki-laki Raja Sumbawa yang empunya kubur di Tanah Taraha, itulah pangkatnya yang tiada berhingga menjadi Raja Sumbawa sampai sekarang ini. Intaha demikianlah adanya. Datu Tengah diperistrikan oleh Tuan Kita Sultan Hasanuddin ma Bata Bou.

— Bo' Sangaji Kai.[16]

Sitti Maryam Rachmat Salahuddin (1999:56) dalam Catatan Kerajaan Bima Bo' Sangaji Kai pada Naskah No. 34 yang ditulis sejaman Lalu Muhammad (Sultan Muhammad Kaharuddin II) menyebutkan bahwa Raja Sumbawa Dewa Masmawa Sultan Muhammad Kaharuddin I Datu Susun merupakan keturunan Raja Maja Paruwa dan Muhammad Kaharuddin I tidak memiliki keturunan dari perkawinannya dengan Datu Bini I Sugiratu Karaeng Bontoparang Sultanah Siti Aisyah:[16]

Pernikahan sunting

Pada tanggal 7 November 1733, Sultan Muhammad Kaharuddin I menikahi saudari sepupunya I Sugiratu Karaeng Bonto Parang Sultanah Siti Aisyah, yang sudah berstatus janda (setelah bercerai pada 7 Desember 1730 dengan Karaeng Bontolangkasa' 06) dengan dua anak, yakni:

  1. ♀ Datu Bonto Paja lahir 29 Desember 1725 [17]
  2. ♂ I Lotting Shalahuddin lahir 5 Agustus 1730

Kedua orang anak tersebut merupakan buah pernikahan I Sugiratu Karaeng Bonto Parang Sultanah Siti Aisyah dengan suami pertama I Mappasempa' Daeng Mamaro Karaeng Bontolangkasa' 06.

Kematian sunting

Sejak turun tahta, I Sugiratu Karaeng Bonto Parang Sultanah Siti Aisyah menetap di Kesultanan Bima dan mangkat disana. Makamnya terdapat di komplek para Raja Bicara Bima di Makam Bata Kampung Na’e, kota Bima.

Kekerabatan dengan Kesultanan Banjar sunting

I Sugiratu Karaeng Bonto Parang Sultanah Siti Aisyah dan Raja-raja di kesultanan Sumbawa menurut naskah Hikayat Raja-raja Banjar dan Kotawaringin dan Majelis Adat - Lembaga Adat Tanah Samawa (LATS) serta Bidang Kebudayaan - Dinas Pendidikan dan Kebudayaan Kabupaten Sumbawa, memiliki leluhur seorang bangsawan dari Kesultanan Banjar yang bernama Raden Subangsa bergelar Pangeran Taliwang yang memiliki seorang putra di Taliwang bernama Raden Mataram alias Amas Mattaram yang menjadi Datu Taliwang alias Karaeng Taliwang dan seorang putera lainnya di Sumbawa Besar bernama Raden Bantan alias Amas Bantani alias Mas Bantan yang menjadi Sultan Sumbawa ke-3 bergelar Datu Loka.[7][8][18][19][20][21][22][23][24][25][26][27][28][29][30]

Leluhur sunting

Bagan silsilah
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
16. ♂ Pangeran Dipati Martasari
bin Pangeran Mangkunagara
bin Sultan Hidayatullah 1, Sultan Banjar III
 
 
 
 
 
 
 
8. ♂ Raden Marabut
Raden Subangsa
Pangeran Taliwang (ke-1)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
17. ♀ Si Jawa
 
 
 
 
 
 
 
4. ♂ Raden Bantan
Dewa Mas Bantan
Amas Bantan
Sultan Hasanurrasyid I
Datu Loka
Dewa Dalam Bawa
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
18. ♂ Dewa Maharaja Paruwa
 
 
 
 
 
 
 
9. ♀ Mas Panghulu
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
19. ♀ Dewa Bini
Lala..
 
 
 
 
 
 
 
2. ♂ Amas Madina
Amasaq
Amas Samawa Dewa Mas Madina
Datu Bala Balong[5]
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
20. RAJA TALLO VII
♂ I-Manginyarrang
Daeng Makkio
Karaeng Kanjilo
Sultan Abdul Jafar Muzaffar
Tumammalinga ri Timoro
Tumenanga ri Tallo
 
 
 
 
 
 
 
10.RAJA TALLO IX
♂ I-Mappaiyo
Daeng Mannyauru'
Sultan Harun Al Rasyid
Tumenanga ri Lampana
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
21.
 
 
 
 
 
 
 
5. ♀ Siti Halimah
Daeng Tommi
Karaeng Tannisanga
Karaëng Bontowa 01
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
22.
 
 
 
 
 
 
 
11. ♀ Karaëng-Bonto-maténe
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
23.
 
 
 
 
 
 
 
1. ♀ Dewa Masmawa Sultanah Siti Aisyah
Datu Bini Dewa Mappasesung
Karaëng Bontowa 02[2]
I-Sugi Karaeng-Bontoparang[5]
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
24.
 
 
 
 
 
 
 
12. ♂ La Tenri Tippe Towalennae
Arung Ujung-pulu[31]
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
25.
 
 
 
 
 
 
 
6. ♂ La Mallewai[31]
Arung Ujungpulu
Arung Berru
Addatuang Sidenreng ke-5 (m. 1700 - 1720)
MatinroE-ri Tana Maridie
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
26.
 
 
 
 
 
 
 
13. I Lippeng Daeng Manakku
(I Mannakko Daeng Lippe Arung Berru)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
27.
 
 
 
 
 
 
 
3. ♀ Bau Rukiyah[31]
I-Rakiah
Karaeng Agangjene
Addatuang Sidenreng VI
Arung Berru VII (m. 1720 - 1740)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
28. Karaeng Pattingalloang
 
 
 
 
 
 
 
14. ♂ ‘Abdu’l Hamid
KaraEng Karunrung
to menanga ri ujung tana
KaraEng Tuma’bicara-butta Ri Gowa
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
29.
 
 
 
 
 
 
 
7. ♀ Isabaro
DaEng Mattinri
Karaeng Bontoramba
(1665-1713)[15]
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
30.
 
 
 
 
 
 
 
15. ♂ Sira Daéng Talélé Karaéng Ballajawa
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
31.
 
 
 
 
 
 

Silsilah kekerabatan dengan Kedatuan Sidenreng sunting

Silsilah kekerabatan dengan Kedatuan Sidenreng.[7][8][18][19][20][21][22][23][24][25][26][27][28][29][30][32][33][34][35]Templat:Family tree

Jalur silsilah
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
RAJA GOWA I
♀ Tumanurung Bainea (±1300)
bersama
♂ Karaeng Bayo
RAJA GOWA II
♂ Tumassalangga Barayang
RAJA GOWA III
♂ I Puang Loe Lembang
RAJA I
Addaowang SIDENRENG I
♂ La Mallibureng
ManurungE ri Gunung Lowa (Bulu Lowa)[31]
RAJA GOWA IV
♂ I Tuniata Banri
RAJA II
Addaowang SIDENRENG II
♂ La Pawawoi
Songkopulawengnge
RAJA GOWA V
♂ Karampang ri Gowa
RAJA III
Addaowang SIDENRENG III
♂ La Makkarakka
RAJA GOWA VI
♂ Tunatangka'/Tunarangka' Lopi
RAJA IV
Addaowang SIDENRENG IV
♀ We Tippu Linge
Datu Suppa
RAJA TALLO I (1460–1490)
Karaeng Loe ri Sero
Tuniawanga ri Sero
RAJA GOWA VII
Batara Gowa Tuniawanga ri Parallakkenna
RAJA V
Addaowang SIDENRENG V
♀ We Pawawoi
RAJA TALLO II (1490–1500)
♂ Karaeng Samarluka Tunilabu ri Suriwa
RAJA GOWA VIII
♂ Pakere Tau Tunijallo ri Passukki
RAJA GOWA IX
♂ Daeng Matanre Karaeng Tumapa'risi' Kallonna
RAJA VI
Addaowang SIDENRENG VI
♂ La Batara
RAJA GOWA X
♂ I Manriwagau Daeng Bonto Karaeng Lakiyung Tunipalangga Ulaweng
SULTAN BANJAR I 1520-1546
♂ Raden Samudera (Samidri)
Pangeran [Jaya] Samudera
Raga Samudera
Sultan Suryanullah
Sultan Suriansyah
Suria Angsa 01
Panembahan Batu Habang
Sunan Batu Habang
RAJA VII
Addaowang SIDENRENG VII
♂ La Pasampoi
RAJA TALLO III (1500–1543)
♂ I-Mangayoangberang
Karaeng Pasi'
Karaeng Tunipasuruq ri Talloq
RAJA GOWA XI
♂ I Tajibarani
Daeng Marompa
Karaeng Data Tunibatta
SULTAN BANJAR II
♂ Sultan Rahmatullah
RAJA VIII
Addaowang SIDENRENG VIII
♂ La Pateddungi
RAJA TALLO IV
♂ I Mappatakangkangtana
Daeng Padulu'
Karaeng Pattingalloang
Karaeng ri Mandalle
Tumamenang ri Makkoayang Raja Tallo ke-4
RAJA TALLO V
♀ I Sambo
Daeng Niasseng
Karaeng Pattingalloang
Karaeng Bainea
RAJA GOWA XII
♂ I Manggorai
Daeng Mammeta
Karaeng Bontolangkasa
Tunijallo' (1565-1590)
SULTAN BANJAR III
♂ Sultan Hidayatullah I
RAJA IX
Addaowang SIDENRENG IX
♂ La Patiroi
RAJA GOWA XIII (1593)
♂ I Tepukaraeng
Daeng Parabbung
Tunipasulu
RAJA GOWA XIV
♂ I Mangnga'rangi
Daeng Manrabbia
Sultan Alauddin Tuminanga ri Gaukanna
SULTAN BANJAR IV
♂ Raden Senapati
Sultan Mustain Billah
Marhum Panembahan
♂ Raden Subamanggala
Pangeran Mangkunagara
RAJA X
Addaowang SIDENRENG X
♀ We Abeng
Tellu Latte I Sidenreng
[31]
♀ I Wara’ Karaeng LempangangRAJA TALLO VII (1593–1623)
♂ I-Mallingkaan
Daeng Mannyonri
Karaeng Matoaya
Sultan Abdullah Awalul Islam
Tumenanga ri Agamana
♀ I Sabbe Lokmo Daeng Takontu♂ Karaeng Banyuwanyara ri SanroboneSULTAN GOWA XV
♂ Sultan Malikussaid
(Tumamenang ri Papambatuna)
♀ I Sabbe Lokmo Daeng Takontu
SULTAN BANJAR V
Pangeran Dipati Tuha 01
Sultan Inayatullah
♂ Raden Timbakal
Pangeran Martasari
♀ We Mappanyiwi
Datu Bulu Bangi
RAJA TALLO IX(1641-1654)
♂ I Mangadacinna
I Daeng Baqle
Karaeng Pattingalloang
Sultan Mahmud
Tumenanga ri Bontobiraeng
RAJA TALLO VIII
♂ I-Manginyarrang
Daeng Makkio
Karaeng Kanjilo
Sultan Abdul Jafar Muzaffar
♂ La Pottobuné' (Arung Tana Tengnga)♀ Wé Tenri SuwiRAJA TALLO VIII (1623–1641)
♂ I-Manginyarrang
Daeng Makkio
Karaeng Kanjilo
Sultan Abdul Jafar Muzaffar
Tumammalinga ri Timoro
Tumenanga ri Tallo
RAJA BONE XIII (1631-1644)
(Arumpone XIII)
♂ La Maddaremmeng
Matinroe Ri Bukaka
RAJA SELAPARANG
♂ Adipati Topati
♀ Dewa Bini♀ I Peta Daeng Nisali
Pahlawan Nasional
RAJA GOWA XVI
  ♂ Muhammad Bakir
I Mallombasi
Daeng Mattawang
Karaeng Bonto Mangape
Sultan Hasanuddin
Tumenanga Ri Balla Pangkana
♀ I Bate Daeng Tommi
I lo'mo Tombong Karaeng Pabbineang
I Bate Daeng Tommi Karaeng Pabiniyang Siti Maimuna Tumenanga-ri Bonto Biraeng
I Majannang Lo'mo Tobo
SULTAN BANJAR VI.a.
(m. 1645-1660)
♂ Raden Kasuma Alam
Pangeran Kasuma Alam
Sultan Saidullah dari Banjar
PANGERAN TALIWANG 01
Raden Subangsa
Raden Marabut
RAJA XIV
KEDATUAN SIDENRENG
Addituang Sidenreng
♂ La Tenri tuppa to Walanae Arung Ujung-pulu
(La Tenri Tippe Towalennae Arung Ujung-pulu)
La-Těnritieppá To-Walennaë Arung-Udjoempoelóe
La-Tenritieppá Towalennaë[31]
♂ Abdul Hamid
Kareng Karunrung to menanga ri ujung tana
♀ Sira Daéng Talélé Karaéng BallajawaRAJA BONE XV (1672-1696)
  ♂ La Tenritatta
Arung Palakka
Daeng Serang
Malampe-E Gemme’na
♀ Arung KajuRAJA TALLO X (1654-1673)
♂ I-Mappaiyo
Daeng Mannyauru'
Sultan Harun Al Rasyid
Tumenanga ri Lampana
(Ma'gau Tallo ke-9)
♀ We Tenri Wale Mappolo BombangE Maddanreng Palakka♂ La PakokoE To Angkone Arung Timurung, Paddanreng Tuwa XVII, Putra Sultan Bone XIII La Maddaremmeng♀ KaraEng Panaikang Daeng NiyakRAJA SUMBAWA I
(m. 1648-1668)
 Maas Cini
(m. 14 Zulkaidah 1058/30 November 1648-1668)
Mas Pamayan
Ammasa Pamayang
RAJA SUMBAWA II
(m. 1668-1672)
 Mas Goa
RAJA GOWA XVIII
♂ Sultan Muhammad Ali
♂ I Maninrori
I Kare Tojeng
Karaeng Galesong
SULTAN BANJAR VII.a.
(m. 1685-1700)
♂ Raden Bagus
Sultan Amrullah Bagus Kasuma
Sultan Tahlil-Lillah
Sultan Tahirullah
Suria Angsa dari Banjar
Sultan Saidillah 02
RAJA TALIWANG
Amas Mattaram
Raden Mataram
(Karaëng Taliwang)
Datu Taliwang [36]
RAJA XV
ADATUANG SIDENRENG V m. 1700-1720
♂ La Mallewai
Daeng Manimbangi
Arung Ujungpulu
Arung Berru
Addatuang Sidenreng ke-5
Matinroe ri Tana Maridie (m. 1700 - 1720)
♀ Isabaro Daeng Mattinri
Karaeng Bontoramba
(anak Karaéng Ballajawa)
RAJA KUTAI KERTANEGARA XII
Aji Pangeran Dipati Tua ing Martapura
Pangeran Jembayan
♂ Karaëng-Mandallé
(Daeng Toelolo)
I-Tulolo
Tajuddin
(anak Lomo Galorang)
SULTAN SUMBAWA III
(m. 1675-1705, † 1713)
 Mas Bantan
♀ Siti Halimah
Daeng Tommi
Karaeng Tannisanga
RAJA BONE XVI (1696-1714)
(Arumpone XVI)
La Patau Matanna Tikka, Matinroe ri Nagauleng
♂ Pangeran Arya
Raja Pamukan
♀ Daëng-Nisajoe
(binti Karaeng Mandale bin Karaeng Karunrung)
♂ Aroe-TekoRAJA TALLO XI
♂ I Mappincara
Daeng Mattinri
Karaeng Kanjilo
Sultan Abdul Qadir
Tumenanga ri Pasi
♀ I Hadijah Karaeng Parangparang
SULTAN BANJAR VIII.a.
♂ Sultan Tahmidullah
Panembahan Tengah
WAKIL SULTAN BANJAR VIII.b.
Panembahan Kusuma Dilaga
RAJA KUTAI KERTANEGARA XIV
Aji Pangeran Anum Panji Mendapa ing Martapura
(ayahanda Sultan Aji Muhammad Idris, Raja Kutai Kertanegara XV)
♂ To Aggamette Ponggawa Bone
(bin To Ancalo bin La Maddaremmeng Arungpone)
RAJA XVI
ADATUANG SIDENRENG VI m. 1720 - 1740
♀ I-Rakiah KeraEng Agang-Jene
(I Rakkia Karaeng Kanjenne)
Addatuang Sidenreng VI Arung Berru VII (m. 1720 - 1740)
SULTAN SUMBAWA 4 m. 1702/05 – 1725
DATU TALIWANG
  ♂ Amasa Samawa Dewa Mas Madina
Amas Madina
Sultan Muharam Harun Al-Rasyid I
Amasaq
Dewa Apit Ai
Raja Bone XVII m. 1714-1715
Raja Bone XXI m. 1724-1749
♀ We Batari Toja Daéng Talaga[37]
Siti Zaenab
Arung Timurung
Datu-ri Citta
MatinroE ri Tippulu'E
Sultanah Zainab Zulkiyahtuddin
(binti al-Marhum Sultan Idris Azim ud-din [Matinroé-ri Tippuluna])
♂ Daeng Mamuntuli Arung Kaju Ahmad♀ Dewa Isa Karaeng Barong Patola
♀ Karaëng-Balassari
Zainab
(Saëná)
RAJA TALLO XII (1709–1714)
♂ I Mappau'rangi
Daeng Mannuntungi
Karaeng Boddia
Sultan Sirajuddin
♀ Halima Karaeng Lempangan
SULTAN BANJAR IX.A.
♂ Sultan Hamidullah dari Banjar
Panembahan Kuning
SULTAN BANJAR IX.B.
♂ Sultan Tamjidillah 01
Panembahan Badarul Alam
♂ Datu AriaRAJA XVIII
ADATUANG SIDENRENG VIII m. 1760 - 1824
♂ Sultan Abdul Hakim
Arung Tempe
Arung Barru
MatinroE ri Sumpang MinangaE
RAJA XVII
ADATUANG SIDENRENG VII m. 1740 - 1760
♂ Taranatie
KARAENG BONTOLANGKASA 6
♂ I Mappasempa'
Daeng Mamaro
Opu Mangnguluang
Karaeng Bontolangkasa' 06
SULTAN SUMBAWA 8 m. 1758-1761
  ♀ Dewa Masmawa Sultanah Siti Aisyah
I Sugi-ratu
Karaeng Bontoparang
SULTAN SUMBAWA 7 m. 1758
  ♀ Dewa Masmawa Sultan Muhammad Kaharuddin I
Datu Poro
♀ Karaeng Sanro BoneRAJA TALLO XII (1714–1729)
RAJA GOWA XXII
♂ I Manrabbia
Daeng Ma'nassa
Karaeng Kanjilo
Sultan Najamuddin
Tumenanga ri Jawayya
♀ Karaëng-MANGARA’ BOMBANG
RAJA TALLO XIII
Karaeng Tumabicara Butta Ri Gowa
♂ I MAKKASU’MANG I MAPPAINGA
Daeng Mattallik
Karaeng Ma Mampang
Karaeng Lempangan
Sultan Syafiuddin
Tumenanga Ri Butta Kalabbiranna
♀ SITTI AMIRAH DENRA RATU
ARUNG PALAKKA
MATINROE RILANNA
RAJA TALLO XIV
RAJA GOWA XXVIII
♂ I MAKKARAENG TEMASONGEN
Daeng Mammeta
Karaeng Katangka
Sultan Zainuddin (Sainuddin)
Tumenanga Ri Mattoangin
♀ I RANNE Karaeng Ngassen
RAJA TALIWANG
♂ Gusti Aceh
RAJA XIX
ADATUANG SIDENRENG IX m. 1824-1837
La Pawawoi (Wawo)
Sultan Ali
Arung Tempe
Arung Maiwa
Arung Berru
DEWA BINI
(Permaisuri Sumbawa)
♀ Siti Khadijah
Datu Bonto Paja
(Datu Baing)
SULTAN SUMBAWA 9 m. 1762 – 1765
  ♂ Sultan Muhammad Jalaluddin Syah II
Gusti Mesir Abdurrahman
Pangeran Anom Mangku Ningrat
Datu Pengantin
Dewa Pangeran
(+ 1765)
♂ I Lotting
Shalahuddin
Daeng Marakka
Tumalompoa Ri Data'
♂ La Mappapenning
To Appaimeng
Petta Ponggawa Bone
MatinroE ri Tasi'na
Daeng Mangkuling
♂ Mapatoolla
Karaëng Kanjilo
(wafat † 1783)
♀ Karaeng Bonto Masugi[38]Pabicara Butta Ri Gowa
♂ I MANYOMBALI
Daeng Patompo
Karaeng Barung Mamase
Pabicara Butta Ri Gowa
RAJA GOWA XXVIII
♂ I MANGGINYARRANG I MAPPATUNRU
Daeng Manyonri
Karaeng Lembang Parang
Sultan Abdul Rauf
Tumenanga Ri Katangka
RAJA GOWA XXIV (1735-1742)
♂ I Mallawagau
Karaeng Bonto Langkasa
Sultan Abdul Chair Al Manshur
Tumenanga Ri Gowa
SULTANAH BIMA
♀ KEMALA PERTIGA ALAM
SULTANAH AISYAH
Karaeng Balla Sari
RAJA GOWA XXV (1742-1753)
♂ I Mappaba'basa'
Karaeng Lempangan
Sultan Abdul Quddus
RAJA TALLO XIV (1767–1778)
♀ I Chuma Riambabulang
Sultanah Siti Saleha II
I Karaeng Karuwisi
Tumenanga Ri Tallo[39]
♂ La Potto
Datu Baringang
Punggawa Bone
RAJA GOWA XXIX
♂ I MANAWARRI
Daeng Sitaba
Karaeng Bonto Langkasa Karaeng Mangasa
Sultan Abdul Hadi
Tumenanga Ri Lambusuna
RAJA GOWA
Abdul Khalik
Karaeng Pangkajene
SULTAN BANJAR X.A.
♂ Sultan Muhammad Aminullah
Tahmidu-Billah
(Tahmidillah 01)
SULTAN BANJAR X.B.
♂ Sultan Tahmidillah 02
♂ Karaeng Manippi
Datu Bonto Mangape
(suami ♀ Lala Intan Ratu Nong Sasir)
♀ Ratoe Laija
Putri Sara
SULTAN SUMBAWA X m. 1765
 Dewa Masmawa Sultan Mahmud
Pangeran Mahmud
DEWA RIWABATANG
(PEMANGKU KERAJAAN)
Dewa Mappaconga Mustafa
Datu Taliwang
♂ I Tamparang
Daeng Taesa
Karaeng Ta Cilalang
RAJA BONE XXIII(1775-1812)
La Tenritappu Toappaliweng
Sultan Ahmad Saleh
Raja/Mangkau Bone ke-23 (1775-1812)
Petta Mangkau Matinroe Rirompegading
♂ Tu Timoka
Karaeng Sapanang ?
Mahmud Daeng Sila
Karaeng Beroanging
Tumabicara Butta Ri Gowa
♀ I GALAGGA
Karaeng Mangara Bombang
♀ I-Mangimatu
Siti Aisyah
Karaeng Bontomasugi
RAJA GOWA XXXI
♂ I La Oddanriu'
Daeng-Mangngeppe
Karaeng Katangka
Sultan Abdul Rahman
Tu Menanga Ri Suangga
RAJA GOWA XXVI
Amas Madina
Batara Gowa II
Sultan Usman Fakhruddin
Tu Menanga Ri Selong
RAJA GOWA XXVII
♂ I MALLISU JAWA
Daeng Riboko
Karaeng Tompo Balang
Arung Mampu
Sultan Imaduddin (Madudding)
Tu Menanga Ri Tompo Balang
♀ Karaeng PatarunganRAJA TALLO
RAJA GOWA
Batara Gowa
I-Sangkilang
Karaeng Sayanga
(wafat 6 Juli 1785)
[40]
♀ Daengta Karaeng Jannang ST. Hapipa
(Siti Habiba Besse Maru)
♂ Pangeran AmirSULTAN BANJAR XI.B.
♂ Sultan Sulaiman Rahmatullah
♀ Lala Amatollah
binti
♂ Karaeng Manippi Datu Bonto Mangape = ♀ Lala Intan Ratu Nong Sasir
SULTAN SUMBAWA XIII m. 1795-1816
DATU TALIWANG
  ♂ Dewa Masmawa Sultan Muhammad Kaharuddin II
(Lalu Muhammad)
Datu Bau Balo
RAJA BONE XXVI(1835-1845)
♂ La Mappaselling
Arung Pannyili
Sultan Adam Najamuddin
Matinroe Ri Salassana
Raja Bone ke-26 (1835-1845)
♂ La Tenri Sukki
Arung Kajuara
RAJA BONE XXXII(1931-1946)
La Mappasessu To Appatunru Raisman
Sultan Ismail Muhtajuddin
Matinroe Rilebbata
Arung Palakka
Raja/Mangkau Bone ke-24
MatinroE ri Laleng Bata
♂To Appatunru
Karaeng Beranging
♀ We Sompa
(I Madellung)
Karaeng Tanete
RAJA GOWA XXXII
♂ I KUMALA
Daeng Parani
Karaeng Lembang Parang
Sultan Abdul Kadir Muhammad Aidib
Tumenanga Ri Kakuasanna
♀ I SENO
Karaeng Lakiung
♂ Machan Boera Abu Cassim @ Amangkoerath III @ Pangeran Adipathi Paku Buwana III)♀ Princess Sitti Havang
♂ Captain Mohammed Saifudeen♀ Basse Tabaringan♂ KARAENG KALUKUANG
TUMILALANG GOWA
♂ Abubakar Karaeng Ta Data
Karaeng Sayangnga ri Beba
(Raja yang gaib di Beba)[41]
♂ Pangeran Mas'ud♀ Gusti Khadijah♀ Lala Rante Patolah
binti
Muhammad Yakub Ruma Kapenta Wadu bin Tureli Donggo Mawa'a Kadi (Abdul Nabi) Raja Bicara Bima
SULTAN SUMBAWA XV m. 1837-1883
  ♂ Dewa Masmawa Sultan Lalu Muhammad Amaroe'llah
SULTAN SUMBAWA XIV m. 1836-1837
  Dewa Masmawa Sultan Lalu Mesir
RAJA BONE XXVI(1857-1860)
We Tenriawaru
Pancaitana Besse Kajuara
Datu Suppa
Sultanah Ummul Huda
Matinroe ri Majennang
(Petta Mangkaue ri Bone XXVII periode 1857-1860)
RAJA BONE XXVII(1845-1857)
La Parenrengi
Arung Pugi
Sultan Ahmad Saleh Muhiddin
Matinroe ri Ajang Benteng
(Petta Mangkau ri Bone XXVII periode 1845-1857) Arung Ugi
RAJA WAJO XLIII(1900-1916)
(Akkarungeng ri Wajoʼ)
♂ Ishaka Manggabarani
Karaeng Mangeppe
Datu Pammana
Matinroe ri Cappa Galung
(Arung Matoa Wajo XLIII (11 Februari 1900-16 Desember 1916)
RAJA GOWA XXXIII
♂ I-Malingkaang
Daeng Nyonri'
Karaeng Katangka
Sultan Muhammad Idris
Tumenanga ri Kalabbiranna
♂ I Mattonrokang
Daeng Ngitung
Abdul Ghofur
Karaeng Manjapai
TUMI LALANG RI GOWA
♂ Gnei Jammo Abu Cassim Bahar
(Nona Ardani Cassim)
Dhane Andon Cassim
♂ Baba Jaleel Abu Cassim Boera♂ Baba Mussadam Abu Cassim Boera♂ IMANNIMBANGI Karaeng Katti♂ I GALESA Karaeng Ta Riburane
I Pelo Karaeng Panrita
♂ I CALLA Dg. Ma’bunga Karaeng Borong
(Raja Tanralili VI)
Pahlawan Nasional
PANEMBAHAN (SULTAN) BANJAR
 Pangeran Antasari
DATU RAJA MUDA SUMBAWA
Gelar: Datu Raja Muda Daeng Maskuncir
♂ Maskuncir Datu Lolo
Daeng Manassa
♀ Datu Balasari♀ Datu .....♂ I-To' Patarai
Karaeng Pabuadukang
Tumailalang Tuwa
♂ We Tenri Paddanreng
Arung Alitta
(Daeng Bau' Cella')
RAJA GOWA XXXIV
♂ I Makkulau
Daeng Serang
Karaeng Lembangparang
Sultan Husain
Tumenanga ri Bundu'na
(Somba Ilanga ri Lampanna)
RAJA GOWA XXXV (1936-1946)
♂ I Mangngi'mangngi'
Daeng Mattuju
Karaeng Bontonompo'
Sultan Muhammad Tahir Muhibuddin
Tuminanga ri Sungguminasa
SULTAN SUMBAWA XVI m. 1882-1931
  Dewa Masmawa Sultan Muhammad Jalaluddinsyah III
Dewa Marhum
Dewa Maraja Bini
♀ Siti Maryam Daeng Risompa
Ritimu
(binti Daeng Padusung bin Sultan Amrullah Sultan Sumbawa XIV m. 1837-1883)
♀ Besse Arung BuloRAJA BONE XXXII(1931-1946)
  ♂ Haji Andi Baco
Andi Mappanyukki
Sri Sultan Ibrahim
Karaeng Silayara
Datu Suppa
Petta Mangkaue ri Bone XXXII
(periode 2 April 1931-19 Juni 1946)
♀ I Batasai Daeng TacoRAJA GOWA XXXVI (1956-1978)
♂ Andi Idjo
Daeng Mattawang
Karaeng Lalolang
Sultan Muhammad Abdul Kadir Aiduddin
Tumenanga ri Jongaya
SULTAN SUMBAWA XVII m. 1931-1975)
  Dewa Masmawa Sultan Muhammad Kaharuddin III
♂ Kaharuddin Daeng Raja Dewa
Daeng Manurung
Dewa Maraja Bini
♀ Siti Khodijah Ruma Pa'duka
Daeng Ante
(binti Sultan Muhammad Salahuddin "Ma Kakidi Agama" SULTAN BIMA XIV m. 1915-1951)
Pahlawan Nasional
 Andi Abdullah Bau Massepe
 Andi Pangerang Petta Rani
Karaeng Bontonompo
Arung Macege
Matinroe Ri Panaikang
RAJA GOWA XXXVII
♂ Andi Maddussila
Petta Nyonri
Karaeng Katangka
SULTAN SUMBAWA XVIII m. 2011-sekarang
  Dewa Masmawa Sultan Muhammad Kaharuddin IV
♂ Muhammad Abdurrahman Daeng Raja Dewa
Daeng Ewan
(b. 5 April 1941)
Dewa Maraja Bini
♀ Andi Bau Tenri Djadjah
Datu Tenri
(b. 23 Oktober 1946)
binti
Andi Burhanuddin Karaeng Pangkajene = Andi Tenri Ampareng Datu Sengngeng Pamanna Wajo[42]
♀ Daeng Sarrojini Naidu♂ Sentot Agus Priyanto
♂ Raehan Omar Hasani Priyanto♂ Raindra Saadya Ramadhan Priyanto♂ Rayaka Ali Kareem Priyanto

Lihat pula sunting

Daftar pustaka sunting

Rujukan sunting

  1. ^ G. Kolff (1901). Dagh-register gehouden int Casteel Batavia vant passerende daer ter plaetse als over geheel Nederlandts-India (dalam bahasa Belanda). hlm. 168. 
  2. ^ a b Stokvis, Anthony Marinus Hendrik Johan (1888). Manuel d'histoire, de généalogie et de chronologie de tous les états du globe, depuis les temps les plus reculés jusqu'à nos jours (dalam bahasa Prancis). Brill. hlm. 380. 
  3. ^ "Mencari Surat-Surat :: Sejarah Nusantara". Arsip Nasional Republik Indonesia. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2020-07-23. Diakses tanggal 2020-07-23. 
  4. ^ Mantja, Lalu (1984). Sumbawa pada masa dulu: suatu tinjauan sejarah. Indonesia: Rinta. 
  5. ^ a b c Bagian Proyek Pembinaan Permuseuman Nusa Tenggara Barat. Peninggalan sejarah dan kepurbakalaan Nusa Tenggara Barat. Indonesia: Direktorat Jenderal Kebudayaan. hlm. 126. 
  6. ^ "Ensiklopedia Kebudayaan Sumbawa, Sultan-sultan Sumbawa". Universitas Teknologi Sumbawa. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2019-05-18. Diakses tanggal 18 Mei 2019. 
  7. ^ a b c "Ensiklopedia Kebudayaan Sumbawa, Pemerintahan Sultan Bagian 1". Universitas Teknologi Sumbawa. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2019-05-18. Diakses tanggal 18 Mei 2019. 
  8. ^ a b c "Ensiklopedia Kebudayaan Sumbawa, Pemerintahan Sultan Bagian 2". Universitas Teknologi Sumbawa. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2019-05-18. Diakses tanggal 18 Mei 2019. 
  9. ^ Ben Cahoon. "Indonesian Traditional States II". WORLD STATESMEN.org. Diakses tanggal 3 Juni 2019. 
  10. ^ "Rulers in Asia (1683 – 1811): attachment to the Database of Diplomatic letters" (PDF). Arsip Nasional Republik Indonesia (dalam bahasa Inggris). hlm. 57. Diakses tanggal 2019-01-05. 
  11. ^ "Sejarah Kesultanan Sumbawa". Website Resmi Pemerintah Kabupaten Sumbawa. Diakses tanggal 2019-08-06. 
  12. ^ "Sambangi Taliwang, Raja Gowa Tallo Sebut Silsilah Taliwang-Gowa Tallo Punya Hubungan Erat". kabarntb.com. Diakses tanggal 2019-19-06. 
  13. ^ Annabel Teh Gallop (2002). "Malay Seal Inscriptions: A Study in Islamic Epigraphy from Southeast Asia" (dalam bahasa Inggris). 3. University of London: 542. 
  14. ^ "Pusat Penelitian Purbakala dan Peninggalan Nasional (Indonesia), Pusat Penelitian Arkeologi Nasional (Indonesia), Proyek Peningkatan Penelitian Arkeologi Jakarta (Indonesia)". Berita penelitian arkeologi, Masalah 11-14. Indonesia: Proyek Pelita Pengembangan Media Kebudayaan, Departemen Pendidikan & Kebudayaan. 1977. hlm. 10. 
  15. ^ a b Hägerdal, Hans (2001). Hindu rulers, Muslim subjects: Lombok and Bali in the seventeenth and eighteenth centuries (dalam bahasa Inggris). Indonesia: White Lotus Press. hlm. 183. ISBN 9747534118.  ISBN 9789747534115
  16. ^ a b Salahuddin, Sitti Maryam Rachmat (1999). Henri Chambert-Loir, ed. Bo' Sangaji Kai: catatan kerajaan Bima. Indonesia: Ecole française d'Extrême-Orient : Yayasan Obor Indonesia. hlm. 56. ISBN 9794613398.  ISBN 9789794613399
  17. ^ "Proyek Penelitian dan Pencatatan Kebudayaan Daerah". Sejarah Daerah Nusa Tenggara Barat. Direktorat Jenderal Kebudayaan. 1978. hlm. 54. 
  18. ^ a b https://www.scribd.com/doc/190123982/Hikayat-Banjar
  19. ^ a b Ras, Johannes Jacobus (1968). Hikajat Bandjar: A study in Malay historiography (dalam bahasa Inggris). Bibliotheca Indonesica, Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (Netherlands), Martinus Nijhoff. 
  20. ^ a b Ras, Johannes Jacobus (1990). Hikayat Banjar (dalam bahasa Melayu). Diterjemahkan oleh Siti Hawa Salleh. Lot 1037, Mukim Perindustrian PKNS - Ampang/Hulu Kelang - Selangor Darul Ehsan, Malaysia: Percetakan Dewan Bahasa dan Pustaka. ISBN 9789836212405.  ISBN 983-62-1240-X Kesalahan pengutipan: Tanda <ref> tidak sah; nama "hikayat banjar" didefinisikan berulang dengan isi berbeda
  21. ^ a b Rosyadi, Sri Mintosih, Soeloso, Proyek Penelitian dan Pengkajian Kebudayaan Nusantara (Indonesia) (1993). Hikayat Banjar dan Kotaringin. Indonesia: Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, Direktorat Jenderal Kebudayaan, Direktorat Sejarah dan Nilai Tradisional, Bagian Proyek Penelitian dan Pengkajian Kebudayaan Nusantara. hlm. 139. 
  22. ^ a b Cense, Anton Abraham (1928). De kroniek van Bandjarmasin (dalam bahasa Belanda). C.A. Mees. hlm. 54.  Kesalahan pengutipan: Tanda <ref> tidak sah; nama "De kroniek van Bandjarmasin" didefinisikan berulang dengan isi berbeda
  23. ^ a b Ras, Johannes Jacobus (1968). Johannes Jacobus Ras, ed. Hikajat Bandjar: A Study in Malay Historiography (dalam bahasa Inggris). Martinus Nijhoff. 
  24. ^ a b Ras, Johannes Jacobus (1968). Bibliotheca Indonesica (dalam bahasa Inggris). 1. Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde. 
  25. ^ a b Rogayah A. Hamid, Etty Zalita Zakaria. Inti sari karya klasik (dalam bahasa Melayu). 1. Malaysia: Percetakan Dewan Bahasa dan Pustaka, Kementerian Pendidikan Malaysia. ISBN 9836295062.  ISBN 9789836295064 Kesalahan pengutipan: Tanda <ref> tidak sah; nama "Inti sari karya klasik" didefinisikan berulang dengan isi berbeda
  26. ^ a b Hikayat Banjar, Siri karya sastera klasik untuk remaja (dalam bahasa Melayu). Malaysia: Percetakan Dewan Bahasa dan Pustaka, Kementerian Pendidikan Malaysia. 2004. ISBN 9836280146.  ISBN 9789836280145 Kesalahan pengutipan: Tanda <ref> tidak sah; nama "Hikayat Banjar, Siri karya sastera klasik untuk remaja" didefinisikan berulang dengan isi berbeda
  27. ^ a b "Museum Negeri Lambung Mangkurat". Hikayat Banjar Volume 1 dari Seri penerbitan Museum Negeri Lambung Mangkurat. Indonesia: Museum Negeri Lambung Mangkurat. 1981. 
  28. ^ a b Tijdschrift voor Nederlandsch Indië (1861). "Tijdschrift voor Nederlandsch Indië (Geschiedkundige aanteekcningen omtrent zuidelijk Borneo)". 23. Ter Lands-drukkerij: 199.  Kesalahan pengutipan: Tanda <ref> tidak sah; nama "Tijdschrift 23" didefinisikan berulang dengan isi berbeda
  29. ^ a b Tijdschrift voor Nederlandsch Indië (1861). "Tijdschrift voor Nederlandsch Indië (Geschiedkundige aanteekcningen omtrent zuidelijk Borneo)". 51. Ter Lands-drukkerij: 199.  Kesalahan pengutipan: Tanda <ref> tidak sah; nama "Tijdschrift 51" didefinisikan berulang dengan isi berbeda
  30. ^ a b Tijdschrift voor Nederlandsch Indië (1861). "Tijdschrift voor Nederlandsch Indië (Geschiedkundige aanteekcningen omtrent zuidelijk Borneo)". 51. Becht: 199. 
  31. ^ a b c d e f Dr. Drs. Andi M. Rusdi Maidin, S.H., M.Si., Dra. Rajamemang, M.Si. (2017). Model Kepemimpinan Uwatta dalam Komunitas Tolotang Benteng. Indonesia. hlm. 14. 
  32. ^ William Cummings, ed. (2011). The Makassar Annals (dalam bahasa Inggris). 35. Diterjemahkan oleh William Cummings. Indonesia: BRILL. hlm. 162. ISBN 9004253629. ISSN 0067-8023. ISBN 9789004253629
  33. ^ "Koninklijk Instituut voor de Taal-, Land- en Volkenkunde van Nederlandsch-Indië". Bijdragen tot de taal-, land- en volkenkunde van Nederlandsch-Indië (dalam bahasa Belanda). 28. Martinus Nijhoff. 1880. hlm. 163. 
  34. ^ http://bugies-macazzart.blogspot.com/2012/06/silsilah-raja-tallo-vii.html
  35. ^ Hoëvel, Wolter Robert (1861). "Wolter Robert Hoëvel". Tijdschrift voor Nederlandsch Indië (dalam bahasa Belanda). 23. Ter Lands-drukkerij. hlm. 199. 
  36. ^ https://sejarah-nusantara.anri.go.id/media/userdefined/pdf/rulersinasiav7.pdf
  37. ^ ratu laut daeng air
  38. ^ http://gowa-negeri1001cerita.blogspot.com/2014/11/silsilah-raja-raja-gowa.html
  39. ^ Gibson, Thomas (11 Juni 2007). Islamic Narrative and Authority in Southeast Asia: From the 16th to the 21st century. 11 W 42nd St, New York, NY 10036, USA: Springer Publishing. ISBN 978-0230605084. 
  40. ^ Agussalim (2016). Prasejarah-Kemerdekaan di Sulawesi Selatan. Indonesia. hlm. 99. 
  41. ^ https://bugispos.com/2019/01/12/karaeng-ta-data-raja-yang-menghilang-di-galesong/
  42. ^ "Ensiklopedia Kebudayaan Sumbawa, Lahirnya Kesultanan Sumbawa". Universitas Teknologi Sumbawa. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2019-05-18. Diakses tanggal 18 Mei 2019. 

Pranala luar sunting

Lihat pula sunting

Daftar pustaka sunting

Rujukan sunting

Pranala luar sunting